Nhà báo Vũ Quang trong một chuyến công tác tại thành phố Huế

Ai cũng biết rằng một tác phẩm của các loại hình nghệ thuật, những công việc mang tính sáng tạo đều bắt đầu từ ý tưởng. Chính vì thế muốn xã hội có nhiều ý tưởng mới, lạ cần tạo một môi trường tốt để nuôi dưỡng ý tưởng. Trong bài viết này tôi chỉ khoanh lại trong lĩnh vực truyền hình.

Môi trường tốt để nuôi dưỡng ý tưởng là mọi thành viên của tổ chức đó phải được tự do trình bày ý tưởng và cần được bảo vệ ý tưởng một cách công bằng và minh bạch. Trước hết tổ chức đó cần thành lập một bộ phận chuyên làm công việc này. Rất có thể là một ” phòng ý tưởng”  cùng cơ chế hoạt động có tính pháp lý, linh hoạt nhằm tận dụng và bảo vệ những ý tưởng của các tác giả. Khi mà luật bản quyền của chúng ta còn mang nặng tính hình thức và chưa làm yên lòng những người đăng ký quyền tác giả thì mỗi đài truyền hình cần cụ thể hóa luật đó trong hoạt động thực tiễn của mình.

Rất nhiều đồng nghiệp của tôi có rất nhiều ý tưởng khá mới lạ và hấp dẫn nhưng không muốn chia sẻ với tổ chức của mình vì các lý do: Nếu lộ ý tưởng sẽ bị “đạo” rất nhanh bởi những người xung quanh; thứ hai là ý tưởng rất có thể được lãnh đạo giao cho một người mà họ yêu thích; Thứ ba nữa là ý tưởng của họ không được đánh giá đúng giá trị thật ; thứ tư là những người thẩm định ý tưởng không có đủ trình độ và cái tâm trong sáng và còn nhiều nữa những điều khiến họ lo lắng….

Cách đây khoảng 10 năm cá nhân tôi cũng đã bị vài công ty quảng cáo và các doanh nghiệp đặt hàng viết kịch bản một số chương trình quảng cáo. Họ đưa ra một cái giá khá hấp dẫn rồi yêu cầu tôi cung cấp ý tưởng và kịch bản. Sau một thời gian nghiên cứu, suy nghĩ để viết kịch bản rồi gửi đi và chờ đợi! Sau đó tôi nhận được câu trả lời: Kịch bản khá hay nhưng vì công ty dịp này không đủ kinh phí để thực hiện??? Tuy nhiên với tôi các đối tác này sẽ không có sự hợp tác lần thứ hai. Hiện nay tôi và các đồng nghiệp bớt ” ngây ngô” nên thủ đoạn này hình như không còn hiệu lực.

Việc thành lập “Ngân hàng ý tưởng” ở các đài truyền hình với sự đảm bảo về quyền tác giả cùng số tiền xứng đáng trả cho ý tưởng khi sử dụng và đưa vào sản xuất sẽ là động lực cho sự sáng tạo của mỗi cá nhân trong đài truyền hình và hơn thế còn tận dụng trí tuệ của toàn xã hội phục vụ cho việc xây dựng những chương trình truyền hình, phim tài liệu.

Khi ý tưởng được duyệt đưa vào sản xuất cũng là lúc tác giả nhận được chứng nhận quyền tác giả ý tưởng cùng số tiền xứng đáng và những lợi ích khác khi chương trình lên sóng. Cần phải quy định rõ ràng quyền lợi tinh thần và vật chất cho người viết ý tưởng. Hơn thế những ý tưởng “trùng lặp” gửi đến sau cần phải được loại bỏ và công khai. Công việc tiếp nếu tác giả được tin tưởng giao làm chương trình thì họ sẽ ký hợp đồng các giai đoạn tiếp theo là ” Khảo sát và viết kịch bản” , “Tổ chức sản xuất” và “Nghiệm thu sản phẩm”.

Tôi mong muốn đài truyền hình Việt Nam sẽ đi đầu trong số các đài truyền hình của đất nước trong việc xây dựng “Ngân hàng ý tưởng” một cách khoa học và minh bạch nhằm phát huy sự sáng tạo của đội ngũ hơn 4000 cán bộ, phóng viên của mình cùng trí tuệ của toàn xã hội cho sự phát triển của đài truyền hình quốc gia trong thời kỳ mới.

Và các bạn thử hình dung ” Ngân hàng ý tưởng” của đài truyền hình Việt Nam mở cuộc thi” Ý tưởng xây dựng một chương trình truyền hình mới và ý tưởng cho phim tài liệu” cùng sự công khai, minh bạch thể lệ và lợi ích của những người dự thi!

Vũ Quang 

Đài truyền hình Việt Nam