Tác nghiệp của nhóm phóng viên truyền hình Việt nam tại Ucraina

Ngày nay không còn ai nghi ngờ rằng nghề làm báo cũng là một nghề sáng tạo, nhà báo cũng là người sáng tạo. Chỉ có điều là nhà văn,nghệ sĩ thì sáng tạo theo những nguyên tắc, qui luật của nghệ thuật,  còn nhà báo thì sáng tạo theo những nguyên tắc của thông tin quảng bá . Nhà báo, cũng như tất cả những người sáng tạo khác, dù là trong lĩnh vực văn học nghệ thuật hay là trong lĩnh vực khoa học công nghệ cần phải có một tiềm lực tinh thần nhất định. Tiềm lực này được qui định bởi những điều kiện xã hội lịch sử  khách quan  và cả những đặc điểm tâm lí chủ quan . Tư duy nghệ thuật , tư duy khoa học và tư duy báo chí đều  đòi hỏi nghị lực  và các phẩm chất trí tuệ của tình cảm và sức tưởng tượng ổ con người . Có những nhà nghiên cứu tuyệt đối hoá tính đặc thù của tư duy sáng tạo trong lĩnh vực hoạt động của con người. Tư duy của người làm báo là sự kết hợp những yếu tố của tư duy hình tượng  cảm xúc. Muốn sáng tạo con người phải làm ba việc sau; tích luỹ tri thức (tri thức về cuộc đời và tri thức về lĩnh vực hoạt động sáng tạo của mình ) học tập kĩ thuật biểu hiện (hình thành ý niệm và hình tượng trong óc ) truyền đạt và tạo ra tác phẩm. Gớt, Nhà thơ vĩ đại người Đức đã nói về bí quyết thành công của mình; ”Tôi để cho các sự vật tác động yên tĩnh vào tôi, rồi tôi quan sát sự tác động này và cố gắng thể hiện nó một cách trung thực”.

Đạo diễn Thế Hưng tại hiện trường

Đối với lĩnh vực  truyền hình vấn đề tâm lí sáng tạo không nằm ngoài lĩnh vực tâm lí báo chí. Nét khác biệt ở báo chí truyền hình với các loại hình báo chí khác  chính là sự pha trộn giữa nghệ thuật điện ảnh và kĩ thuật. Sự sáng tạo của mỗi thành viên trong êkíp chỉ có thể xuất hiện khi được tích lũy về tri thức xã hội, tri thức về báo chí truyền hình và điện ảnh. Sự phát hiện đề tài và hình thành kịch bản chính là hình thành ý tưởng thông qua các thủ pháp nghề nghiệp. Do đặc thù về nghề nghiệp,một vấn đề cần chú ý là tâm lí ứng xử. Trong xu thế của thời đại tâm lí ứng xử dân chủ sẽ cho phép mọi thành viên trong êkíp phát huy mọi khả năng, phối hợp tốt nhất để cùng sáng tạo tác phẩm. Hơn thế tâm lí ứng xử dân chủ rất cần trong giao tiếp với các đối tượng phản ánh.

Một cuộc phỏng vấn cởi mở công bằng sẽ đảm bảo sự thành công trước mọi đối tượng từ người nông dân đến một chính khách. Cách ứng xử dân chủ ở mức độ nào đó cho phép người làm truyền hình tự tin hơn trong hoạt động nghề nghiệp. Sự cởi mở chân thành của nhà báo sẽ nhận được sự tin tưởng của đối tượng phản ánh, qua đó nhà báo mới khai thác được thông tin. Tâm lí “trâu buộc ghét trâu ăn”,”Ma cũ bắt nạt ma mới “ hay “Mũ ni che tai” đều có tác động tiêu cực đến hoạt động báo chí nói chung và êkíp truyền hình nói riêng.

Xuất phát nền kinh tế tiểu nông lại trải qua mấy chục năm chiến tranh, nên tâm lý của đội ngũ những nhà quản lý, phóng viên, kỹ thuật viên truyền hình bị ảnh hưởng sâu sắc tâm lý của người nông dân. Tâm lý ‘Trâu buộc ghét trâu ăn’ còn hết sức nặng nề. Chủ nghĩa bình quân trong chiến tranh và thời bao cấp còn hậu quả rất nặng nề  trong tư duy của mọi người.

Tác nghiệp tại Matxcơva

Hơn thế khi đất nước chuyển sang cơ chế quản lý mới, rất nhiều chính sách chế độ của nhà nước chưa phù hợp với thực tiễn khiến việc quản lý, tổ chức các êkíp sản xuất các chương trình truyền hình chưa đáp ứng tốt với nhu cầu của việc nâng cao chất lượng chương trình.

Sự không đồng đều về trình độ, phong cách thậm chí về cá tính khiến đạo diễn và quay phim và các thành viên trong êkíp không có sự hợp tác toàn diện.

Quan niệm về nghề nghiệp lệch lạc khiến người đạo diễn có tâm lý coi thường quay phim và ngược lại có quay phim phản ứng đạo diễn bằng cách quay những cảnh vô thưởng vô phạt, vô cảm.

Có đạo diễn lcủa phòng phim tài liệu lại làm từ A đến Z tức là từ khâu biên kịch đến hậu kì và êkíp làm phim lúc đó chỉ còn 1 người duy nhất và 1 lái xe. Điều này sẽ dẫn đến tình trạng tác phẩm yếu kém về chất lượng.

Cá tính sáng tạo là một yếu tố không thể thiếu của người nghệ sĩ, người làm truyền hình. Song việc bất hợp tác với đồng nghiệp là một điều đáng chê trách. Ở đây người quản lý trực tiếp cần phải có quyết định sáng suốt nhằm đưa tác giả đó trở lại với bầu không khí làm việc mang tính tập thể.

Vũ Quang

Đài truyền hình Việt nam