Đại biểu Trần Quốc Tuấn (đoàn Trà Vinh): Tôi cùng rất nhiều cử tri đánh giá rất cao sự đóng góp của ngành LĐTBXH trong phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Trong phiên chất vấn này tôi xin phép được gửi đến Bộ trưởng 2 câu hỏi như sau. Câu thứ nhất, về khai thác hiệu quả nguồn lực đầu tư trong công tác dạy nghề. Thời gian qua Đảng và Nhà nước rất quan tâm đến lĩnh vực dạy nghề, giải quyết việc làm cho người lao động, nhiều chương trình, dự án đã được triển khai, nhiều cơ sở vật chất, trang thiết bị được đầu tư cho các trường nghề tại các địa phương. Tuy nhiên hiện nay các nguồn lực này đang bộc lộ những hạn chế, bất cập, không phát huy được hiệu quả và có nguy cơ lãng phí chỉ với một lý do duy nhất là có trường, có thầy nhưng lại thiếu trò. Một trong những nguyên nhân dẫn đến hậu quả trên là vì tay nghề của các học viên sau khi được đào tạo không đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp, người sử dụng lao động. Mặc dù đã được học nghề nhưng khi doanh nghiệp nhận vào vẫn phải đào tạo lại nên người học không ham muốn học nghề. Với vai trò là người trực tiếp tham mưu cho Chính phủ trong lĩnh vực này, Bộ trưởng có giải pháp gì để vừa khai thác tốt nhất hiệu quả các nguồn lực đầu tư của Nhà nước tại các trường nghề nhưng cũng vừa đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp trong sử dụng lao động hiện nay?

Câu hỏi thứ nhất của đại biểu Trần Quốc Tuấn quá dài phần dẫn giải, khiến cử tri và chính Bộ trưởng khó theo dõi. Không nên diễn giải chức năng của Bộ Lao động- thương binh – xã hội trong lĩnh vực dạy nghề. Câu hỏi nên ngắn gọn:

– Những giải pháp để nâng cao hiệu quả các nguồn đầu tư của nhà nước cho các trường dạy nghề là gì, thưa Bộ trưởng?

Câu hỏi thứ hai, về thực hiện xã hội hóa công tác dạy nghề. Kính thưa Bộ trưởng, chính sách khuyến khích xã hội hóa đối với hoạt động trong lĩnh vực dạy nghề đã được Chính phủ ban hành tại Nghị định 69 ngày 30/5/2008. Nhưng đến nay việc thực hiện xã hội hóa lĩnh vực dạy nghề còn khá mờ nhạt. Xin Bộ trưởng cho biết nguyên nhân do đâu? Với vai trò là người đứng đầu ngành LĐTBXH, Bộ trưởng sẽ tham mưu cho Chính phủ chỉ đạo triển khai thực hiện các giải pháp nào để có thể thu hút mạnh các nhà đầu tư thực hiện xã hội hóa công tác dạy nghề nhằm góp phần giảm bớt gánh nặng cho ngân sách quốc gia hiện nay?

Ở câu hỏi thứ hai, đại biểu Trần Quốc Tuấn đã ngắn gọn hơn, nhưng vẫn mắc lỗi diễn giải. Không nên nói những điều bộ trưởng đã biết, cử tri cũng vậy! Câu hỏi lại bao gồm hai ý khác nhau. Nên tách câu hỏi hai thành hai câu hỏi:

– Đâu là nguyên nhân của việc xã hội hóa lĩnh vực dạy nghề còn chưa hiệu quả, thưa Bộ trưởng?

– Theo Bộ trưởng, giải pháp nào để thu hút các nhà đầu tư tham gia lĩnh vực dạy nghề?

Đại biểu Nguyễn Minh Lâm (đoàn Long An): Tôi xin gửi đến Bộ trưởng một câu hỏi đang được cử tri quan tâm như sau. Trong thời gian qua, công tác đào tạo lao động nông nghiệp, nông thôn hiệu quả chưa cao, phần lớn đào tạo nâng cao tay nghề chưa thực sự để giải quyết việc làm mới. Đào tạo nghề chưa phù hợp với nhu cầu xã hội, cơ sở vật chất xây dựng thiếu tập trung, chưa tương xứng với số lượng người học, gây lãng phí. Công tác quản lý lao động tự do tại các tỉnh biên giới, lao động phổ thông người nước ngoài còn buông lỏng. Trách nhiệm của Bộ trưởng đối với vấn đề trên như thế nào? Bộ trưởng có giải pháp gì trong thời gian tới để giải quyết những hạn chế trên?

Trong câu hỏi chất vấn của đại biểu Nguyễn Minh Lâm bao gồm hai ý : Đào tạo cho lao động nông thôn chất lượng thấp; Quản lý lao động tự do, lao động nước ngoài còn buông lỏng. Riêng điều này đại biểu nên lưu ý nghiên cứu kỹ số liệu, các khảo sát một cách thận trọng để đưa ra câu hỏi cụ thể. Ví dụ giả định như:  có 4000 lao động người nước ngoài chưa có giấy phép lao động ở Lạng sơn, tại sao vậy thưa Bộ trưởng?

Câu hỏi nên như sau:

– Bộ trưởng đánh giá như thế nào về công tác đào tạo nghề cho lao động nông nghiệp năm qua?

– Giải pháp của Bộ Lao động- Thương binh – Xã hội trong công tác quản lý lao động tự do và lao động nước ngoài tại các tỉnh biên giới là gì?

Đại biểu Nguyễn Văn Tuyết (đoàn Bà Rịa-Vũng Tàu): Tôi xin gửi đến Bộ trưởng 2 câu hỏi. Thứ nhất, theo báo cáo điều tra lao động và việc làm của Tổng cục Thống kê, đến thời điểm 1/1/2013, cả nước có 1.326.800 người thiếu việc làm và 857.400 người thất nghiệp trong tổng số lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên. Điều đáng quan tâm là có tới 83,3% số người thiếu việc làm đang sinh sống ở khu vực nông thôn. Xin Bộ trưởng cho biết công tác đào tạo nghề gắn với giải quyết việc làm cho lao động nông thôn còn những bất cập và tồn tại hạn chế gì? Nguyên nhân và những giải pháp khắc phục của Bộ trưởng.

Câu hỏi thứ nhất của đại biểu Nguyễn văn Tuyết có sự nghiên cứu kỹ tài liệu, tuy nhiên trong khi chất vấn nên làm tròn số để cử tri và Bộ trưởng dễ theo dõi. Cũng như đại biểu Nguyễn Minh Lâm câu hỏi của đại biểu Nguyễn Văn Tuyết yêu cầu Bộ trưởng trả lời ba ý : Thực trang, Nguyên nhân, giải pháp khắc phục tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm ở nông thôn. Thật là khó cho Bộ trưởng!

Câu hỏi nên tách thành những câu hỏi sau:

– Theo Tổng cục thống kê, tính đến 1/1/2013 cả nước có gần hai triệu hai người thất nghiệp và thiếu việc làm, hơn 83% là lao động nông thôn. Con số này có ý nghĩa như thế nào, thưa Bộ trưởng?

– Những giải pháp cụ thể của Bộ Lao động- thương binh – Xã hội trong thời gian tới  về việc làm cho người lao động là gì?

Câu hỏi thứ hai, tại cuộc họp chiều ngày 14/5/2013 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thứ trưởng Bộ LĐTBXH có nói là theo các chuyên gia kinh tế thì lạm phát cũng như suy thoái kinh tế không ảnh hưởng nhiều đến đời sống của người nghèo. Thưa Bộ trưởng, đây là quan điểm của Thứ trưởng hay quan điểm của cả Bộ trưởng hay của lãnh đạo Bộ? Nếu là quan điểm đúng thì xin Bộ trưởng phân tích rõ thêm vấn đề này và nếu không đúng thì Bộ trưởng sẽ xác định trách nhiệm của mình với tư cách người đứng đầu như thế nào?

Câu hỏi thứ hai của đại biểu Nguyễn Văn Tuyết khá hay khi đưa ra ý kiến người thứ ba. Tuy nhiên cần làm gọn để cử tri và Bộ trưởng dễ hiểu. Nên đặt câu hỏi như sau:

– Tại cuộc họp chiều ngày 14/5/2013 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thứ trưởng Bộ LĐTBXH có nói là theo các chuyên gia kinh tế : lạm phát cũng như suy thoái kinh tế không ảnh hưởng nhiều đến đời sống của người nghèo! Ý kiến của Bộ trưởng về quan điểm này như thế nào?

Đại biểu Ly Kiều Vân (đoàn Quảng Trị): Tôi xin gửi đến Bộ trưởng 2 câu hỏi. Câu hỏi thứ nhất đó là vấn đề người Việt Nam làm việc bất hợp pháp tại nước ngoài đang được cử tri quan tâm, trong đó có lao động thuộc 62 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ, chính quyền địa phương không có thông tin và không quản lý được số lao động này, làm cho việc quản lý lao động ở địa phương gặp khó khăn. Hiện nay, Bộ mới đang giải quyết số lao động làm việc ở Ả-rập Xê-út, còn đối với các nước khác Bộ cho rằng đều thực hiện các biện pháp để người lao động được hưởng các quyền và lợi ích hợp pháp, trong khi đó việc xử lý và giải quyết vấn đề này ở các nước là hoàn toàn khác nhau. Xin Bộ trưởng cho biết hướng giải quyết về vấn đề này như thế nào?

Câu hỏi thứ nhất của đại biểu Ly Kiều Vân có ưu điểm là tập trung vào một ý: Quản lý lao động bất hợp pháp ở nước ngoài. Nếu nghiên cứu kỹ đại biểu nên đưa ra con số như đại biểu Nguyễn Văn Tuyết về số lượng thống kê. Hơn thế khi hỏi một Bộ trưởng đại biểu không nên diễn giải những điều chắc chắn Bộ trưởng biết. Câu hỏi nên đặt lại ngắn gọn:

– Những biện pháp của Bộ trưởng trong vấn đề người Việt Nam lao động bất hợp pháp ở nước ngoài trong thời gian tới là gì?

Câu hỏi thứ hai, theo Quyết định 71 của Thủ tướng Chính phủ thì chỉ tiêu xuất khẩu lao động giai đoạn 2009-2010 thực hiện thí điểm đưa 10.000 lao động ở các huyện nghèo đi làm việc ở nước ngoài, giai đoạn 2011-2015 đưa 50.000 lao động của các huyện nghèo đi làm việc ở nước ngoài, giai đoạn 2006-2020 tăng 15% tổng số người đi làm việc ở nước ngoài so với giai đoạn 2011-2015. Nhưng thực tế, đến nay sau gần 4 năm thực hiện đề án, theo thông tin từ Bộ mới chỉ có gần 10.000 lao động thuộc huyện nghèo xuất khẩu, có những lao động đã có chứng chỉ học tiếng. Tuy nhiên, họ phải chờ một thời gian khá lâu nhưng vẫn chưa xuất cảnh được, trong lúc đó họ phải vay ngân hàng hàng chục triệu đồng để chi phí cho việc làm thủ tục xuất cảnh và bên cạnh đó, số lao động về nước trước thời hạn lại gia tăng. Tất cả những người lao động này đang phải chịu gánh nặng, họ đã trở thành con nợ của ngân hàng và ngân hàng đang gặp khó khăn, vì không thu được nợ. Xin Bộ trưởng cho biết trách nhiệm này thuộc về ai? Với thực tế xuất khẩu lao động ở các huyện nghèo như hiện nay thì chỉ tiêu đề án đặt ra có đạt được theo như kế hoạch hay không và hướng giải quyết của Bộ trưởng về vấn đề này như thế nào?

Câu hỏi thứ hai của đại biểu Ly Kiều Vân có số liệu rất cụ thể, khiến cử tri và Bộ trưởng dễ hiểu. Tuy nhiên vẫn còn dài. Cũng không nên hỏi nhiều ý trong một câu hỏi: Thực trạng, thực hiện và hướng giải quyết đưa lao động của 62 huyện nghèo đi lao động ở nước ngoài. Câu hỏi nên rút gọn lại:

– Tại sao chúng ta chỉ thực hiện được một vạn lao động trong kế hoạch năm vạn lao động của chính phủ ở 62 huyện nghèo đi làm việc ở nước ngoài?

– Bộ trưởng có giải pháp gì để giúp đỡ những người chưa được đi lao động mà nợ ngân hàng hàng chục triệu đồng trên một người?

– Làm thế nào để thực hiện chỉ tiêu của chính phủ đưa năm vạn lao động ở các huyện nghèo trong cả nước giai đoạn 2011- 2015?

Qua phân tích các câu hỏi chất vấn của ba đại biểu quốc hội, là một nhà báo tôi xin được chia sẻ với ba đại biểu quốc hội trong cách đặt câu hỏi chất vấn. Cử tri cả nước luôn ngóng đợi những câu hỏi chất vấn thể hiện tâm tư, nguyện vọng của họ một cách chính xác, ngắn gọn, dễ hiểu tạo điều kiện thuận lợi cho những đại biểu trả lời chất vấn. Để kết thúc bài viết thứ hai này tôi xin trích một câu nói rất hay của nhà triết học Pháp Vôn te: ” Đừng đánh giá con người qua cách trả lời. Hãy đánh giá con người qua câu hỏi.”

Nếu quan tâm, xin trân trọng giới thiệu cùng các đại biểu Quốc Hội và quý vị bài viết ” Sáu kỹ năng trong phỏng vấn” đăng trên website daotaotruyenhinh.vn .

( Còn tiếp )

Vũ Quang