Khảo sát hiện trường khi làm phóng sự truyền hình

Nhà báo Vũ Quang: Tạp chí Nhà báo và Quê Hương số 59, tháng 9 năm 2016 của Hội nhà báo tỉnh Quảng Trị vừa xuất bản với rất nhiều bài viết về nghiệp vụ báo chí. Thật vui khi ban biên tập tạp chí đã lựa chọn bài viết về nghiệp vụ truyền hình của tôi với tiêu đề :” Khảo sát hiện trường khi làm phóng sự truyền hình”. Xin trân trọng giới thiệu bài viết với các đồng nghiệp và bạn đọc của daotaotruyenhinh.vn.

Tác giả cùng cảnh sát Pháp trên đại lộ Champs Élysées, Pari, Pháp tháng 8/2016

Khảo sát hiện trường là một công đoạn quyết định chất lượng một phóng sự truyền hình bởi khác với các loại hình báo viết, phát thanh ” Phóng sự truyền hình là một câu chuyện bằng hình ảnh, phản ánh sự thật khách quan thông qua chủ quan của tác giả từ cách chọn chi tiết, cỡ cảnh, góc máy, động tác máy,dựng phim, tiếng động hiện trường, lời bình…
Trở lại một góc nhìn khác “Phóng sự là thể loại báo chí phản ánh sự kiện, nhân vật bằng phương pháp miêu tả, tự thuật”; ” Phóng sự truyền hình là câu chuyện thật được kể lại bằng hình ảnh và âm thanh”.

 

Phóng sự là một câu chuyện thực sự thu hút chúng ta thường có chủ đề gắn liền với xung đột và sự thay đổi. Một trong những cái hay của phóng sự truyền hình là tác giả phải xác định đúng trọng tâm của một chủ đề. Trọng tâm chính là ý chính bạn muốn truyền tải đến công chúng của mình; Trọng tâm của phóng sự phải chắc chắn nguồn gốc, xung đột hay căng thẳng, trở ngại phải vượt qua, hành trình phải thực hiện;  Trọng tâm của phóng sự là xác định khía cạnh của câu chuyện mà chúng ta kể cho công chúng với xung đột, mâu thuẫn của nhân vật chính.Hơn thế nhà báo đến với cái chung và cái tổng thể thông qua những cái cụ thể và chi tiết.

Các phóng viên làm các phóng sự có thể tiếp cận bằng cách kể những câu chuyện thông qua cuộc đời thực của những con người thực.Một phóng sự kể về lợi ích thuần túy của một con người bình thường lại cho biết về những gì diễn ra dưới bề mặt xã hội đang thay đổi.

Đó chính là lý do chúng ta cần khảo sát hiện trường cẩn trọng và chi tiết. Trong kíp sản xuất của truyền hình thường có biên tập viên và phóng viên quay phim. Công việc của biên tập viên khi làm phóng sự chính là xác định chủ đề của phóng sự dự định thực hiện. Biên tập viên nên tự hỏi bảy câu hỏi sau:

-Chủ đề phóng sự có phù hợp với chương trình truyền hình bạn đang công tác ?
-Chủ đề có gì độc đáo ?
-Chủ đề  Có gây cảm xúc cho công chúng?
-Chủ đề  Có ảnh hưởng như thế nào đến người dân?
-Chủ đề người dân có quan tâm ?
-Chủ đề có phù hợp với mục đích của chương trình?
-Chủ đề có khả thi (Nguồn thông tin, kinh phí, thời gian, tiếp cận với nhân vật)?
Khi bạn tự trả lời được những câu hỏi trên, bạn có thể tự tin đi khảo sát hiện trường.
Trong khảo sát:Bạn ghi nhớ không giả định điều gì, kiểm tra mọi thứ có thể.Hơn thế bạn nên tỏ ra thiếu hiểu biết để đánh giá đúng, giải thích đơn giản nhân vật, sự kiện. Rất nhiều nhà báo tỏ ra mình rất giỏi và áp đặt phán đoán của mình cho nhân vật và hướng họ nói theo ý của mình. Một sai lầm nghiêm trọng! Một khởi đầu cho phóng sự thiếu tính chân thực. Trong quá trình khảo sát bạn cần ghi chính xác tên, điện thoại, chức danh…của nhân vật, đối tượng.
Nhà báo chuyên nghiệp trước hết phải tự giới thiệu mình rõ ràng, cho biết tại sao bạn liên hệ với họ, giải thích bạn cần họ giúp đỡ gì. Khi trao đổi

bạn nên dùng các câu hỏi đơn giản như việc gì đã xảy ra? Nó xảy ra khi nào? Nó bắt đầu từ đâu? Vì sao có chuyện đó? Ai là người chịu trách nhiệm? Sự việc xảy ra thế nào? Bạn phải hiểu rõ mình muốn có những thông tin nào? Và điều quan trọng hơn là bạn cần có thái độ quan tâm, lịch thiệp, muốn tìm hiểu. Kết thúc trao đổi với các nhân vật bạn dự định phỏng vấn bạn nên kiểm tra tên, chức vụ, điện thoại; Kiểm tra nhân vật ở đâu trong những ngày tới, tuần tới; Hỏi nhân vật có thể giới thiệu người khác để bạn khai thác thêm; Cảm ơn nhân vật và nói bạn sẽ gọi lại hoặc đến gặp họ.

Nhà báo Mỹ nổi tiếng Larry King đã chia sẻ kinh nghiệm làm phát thanh, truyền hình trong suốt nửa thế kỷ của ông rằng: Câu hỏi hay nhất mọi thời đại là câu hỏi Tại sao, vì sao ( Why) ? Xin đừng ngại ngần học ông để có những câu hỏi hay trong khảo sát. Bạn hãy hỏi nhân vật của mình những câu hỏi ngắn gọn nhưng sẽ cho nhiều thông tin chân thực về sự kiện, vấn đề mà chủ đề của phóng sự đang thực hiện:

-Tại sao điều đó diễn ra, thưa ông?
-Tại sao anh ( chị) cảm thấy thế?
-Tại sao điều đó quan trọng?
-Tại sao người dân quan tâm?

Câu hỏi Tại sao giúp các bạn hiểu câu chuyện, mức độ tình cảm, xây dựng câu hỏi, đánh giá câu trả lời.

Phóng viên Lê Hồng Quang – VTV tại hiện trường

Tuy nhiên với nhà báo truyền hình bạn cần biết cách khảo sát hình ảnh: trước hết bạn hãy quan sát kỹ những người xung quanh như xem họ đọc truyện, nói chuyện, đi mua bán như thế nào; Hãy đặt mình vào vị trí một máy quay phim và hình dung mình đang quay người đó, lấy khuôn hình từng hành động riêng lẻ; Tự hỏi khuôn hình nào là hình ảnh chủ chốt- cảnh chính diễn tả hành động, tâm trạng của nhân vật.

Bạn hãy nghĩ đến một hành động khác và hình dung ra một hình ảnh tóm tắt hành động đó; Sắp xếp theo thứ tự nào đó để kể câu chuyện một cách hấp dẫn. Hãy dùng kịch bản phân cảnh ( story board) để phác họa những hình ảnh chính; Hãy kể câu chuyện một cách đơn giản chỉ bằng những  hình ảnh trên kịch bản phân cảnh ( toàn cảnh, trung cảnh, cận cảnh, đặc tả, động tác máy…)

Tóm lại, hãy hỏi nhiều lần: “ Cái gì sẽ xảy ra? Tôi sẽ thấy cái gì? Chúng ta sẽ ghi hình cái gi?”

Hãy ghi nhớ hình ảnh có những ý nghĩa khác nhau. Đó là ý nghĩa thực tế: giúp chuyển tải thông tin trực tiếp; ý nghĩa môi trường: Tạo dựng bối cảnh như Hồ gươm, chợ Bến Thành…ý nghĩa diễn giải: liên tưởng của hình ảnh như bước chân âu lo, bước chân nặng nề…và ý nghĩa tượng trưng: Như Quốc kỳ, biểu tượng của công ty…

Tóm lại nhà báo truyền hình luôn tự hỏi :Chúng ta sẽ ghi hình được cái gì?Hỏi xem nơi xảy ra câu chuyện trông nó như thế nào?Hỏi xem âm thanh nào nổi bật? Hỏi về tâm trạng và không khí xung quanh;Hỏi xem người ta làm gì khi chờ đợi, xem, giúp đỡ người trong câu chuyện;Hỏi kỹ người cung cấp tin nhằm “phác họa một bức tranh”.
Khảo sát hiện trường giúp chúng ta xác định sự việc, sự kiện ở đâu, khi nào và trong hoàn cảnh nào? Xác định mối liên hệ cơ bản của sự việc, sự kiện trong mối liên hệ nhân quả; Do đâu và ảnh hưởng ra sao đến xã hội; Sắc thái của sự kiện, những chi tiết thành cấu trúc của tác phẩm.
Nói cách khác trong khảo sát bạn cần thấy rõ tổng hòa các sự kiện riêng lẻ. Có những cái không quan sát được thì nhà báo sẽ nhận biết bằng tư duy.
Hà Nội ngày 14/9/2016
Vũ Quang – VTV

Facebook Comments