Nhà báo Vũ Quang: Khi tôi còn học ở Học viện báo chí và tuyên truyền, các thầy cô dậy chúng tôi các dạng câu hỏi trong phỏng vấn : gồm câu hỏi đóng, câu hỏi mở, câu hỏi điều tra và câu hỏi anket… Những kiến thức rất kinh điển của những năm 80 của thế kỷ 20. Sau những năm tác nghiệp với tư cách một nhà báo truyền hình và đặc biệt khi được chuyển về trung tâm đào tạo của đài truyền hình Việt Nam tôi được tiếp xúc với các giảng viên quốc tế cùng các tài liệu mà chúng tôi được tham khảo. Bằng trải nghiệm của một nhà báo và của một giảng viên truyền hình tôi mới ngộ ra một điều: ” Biết đặt câu hỏi thông tin, bạn đã có 90% thành công của tác phẩm. Vậy câu hỏi thông tin là câu hỏi gì?
Tác giả trong buổi giảng về kỹ năng phỏng vấn
Câu hỏi thông tin: Dạng câu hỏi này được sử dụng trong trường hợp nhà báo muốn có được thông tin ngắn gọn và chính xác từ các nhân vật của mình. Nó cũng có thể là câu hỏi bổ trợ hoặc với mục đích làm chi tiết hóa đề tài khi chúng ta làm tin, phóng sự và cả phim tài liệu.
Ví dụ: Có bao nhiêu người cần phải tái định cư ?
– Ông có bao nhiêu cái dây đeo quần? ( Phỏng vấn Larry King)
– Trong tay ông có bao nhiêu công ty?( Larry King phỏng vấn Carlos Slim tỷ phú người Mê hi cô)
Nói theo cách khác câu hỏi thông tin là câu hỏi cụ thể, chi tiết khiến nhân vật phải trả lời chính xác và không xa rời cuộc phỏng vấn. Câu hỏi thông tin là câu hỏi “định lượng” không phải là câu hỏi định tính.
Khi làm phim về sự ra mắt tập đoàn công nghiệp xây dựng Việt nam có nòng cốt là tổng công ty Sông Đà- một tổng công ty đứng đầu đất nước trong xây dựng các công trình thủy điện cùng 5 tổng công ty Lilama, Licogi, Coma, Dic, tổng công ty sông Hồng tôi đã sử dụng một số câu hỏi thông tin để phỏng vấn.
Sau khi đọc và nghiên cứu tài liệu tôi đã đặt câu hỏỉ cho phó thủ tướng Hoàng Trung Hải ( Năm 2010) như sau:
– ” 3 tỷ đô la giá trị tài sản, 81 ngàn lao động của Tập đoàn công nghiệp xây dựng Việt Nam, con số đó có ý nghĩa như thế nào thưa phó thủ tướng?”
– Việc quản lý một tập đoàn kinh tế chưa từng có trong lịch sử của đất nước sẽ được thực hiện như thế nào, thưa phó thủ tướng?
Trong thực tế nhiều nhà báo bị ám ảnh bởi câu hỏi “lớn” nên làm nhân vật rất khó trả lời. Thậm chí họ trả lời chung chung khó sử dụng. Vậy câu hỏi đặt ra là làm sao có được câu hỏi thông tin?
Bên khẩu thần công tại thành Huế
Theo tôi thứ nhất bạn cần tìm hiểu kỹ sự kiện, vấn đề mà tin, phóng sự hay phim tài liệu đang thực hiện. Việc đọc trên mạng, tài liệu và qua đồng nghiệp là ba kênh thông tin bạn nên tìm hiểu.
Thứ hai là khi tác nghiệp tại hiện trường bạn cần luôn quan sát, trò chuyện với những người liên quan, người chứng kiến. Câu hỏi thông tin sẽ xuất hiện tại hiện trường.
Để có được câu hỏi thông tin bạn cần nhớ “công thức đặt câu hỏi” là: Cái gì, việc gì ( What) đã hoặc đang xảy ra? Tại sao, vì sao ( Why) lại như vậy?
Việc xảy ra khi nào, thời điểm nào ( When)? Ai ( Who) là người bị ảnh hưởng, Ai là thủ phạm của việc này? Sự việc xảy ra ở đâu ( Where)? Sự việc diễn ra như thế nào ( How)?
Một việc nữa rất quan trọng là câu hỏi của bạn chỉ nên có duy nhất một ý. Sẽ khó cho nhân vật khi câu hỏi của bạn gồm hai ba ý. Nhân vật sẽ không biết trả lời ý nào trước, ý nào sau và họ sẽ có xu hướng quên đi ý kia của bạn.
Ví dụ: – Đám cháy bùng phát vào khi nào, ông cho biết nguyên nhân của đám cháy?
– Ai là người báo cho cảnh sát phòng cháy chữa cháy và sau bao nhiêu phút xe cứu hỏa đến?
Khi đặt những câu hỏi như hai câu hỏi trên bạn sẽ thường nhận được một nửa thông tin từ nhân vật và hiệu quả sẽ giảm đi một nửa.
Tóm lại trong tác nghiệp bạn càng đưa ra nhiều câu hỏi “thông tin” bạn sẽ nhận được nhiều thông tin để làm phong phú hơn tác phẩm của mình.
Cụ thể, chi tiết trong cách đặt câu hỏi sẽ là một trong những bí quyết thành công trong tác nghiệp.
Câu hỏi thông tin còn giúp chúng ta khi đi khảo sát để hình thành kịch bản. Nó giúp chúng ta xác định chính xác trọng tâm của tin, phóng sự…nó giúp ta xa rời cách ” Cưỡi ngựa xem hoa”.
Xin đừng mắc bệnh ” vĩ đại” trong khi đặt câu hỏi!
Hà nội 10/5/2016
Vũ Quang
Facebook Comments