Biên niên sử 55 năm

Giải Oscar Danh dự Special/Honorary Award, giai đoạn 1947 – 1955: Chỉ có 3 nước luân phiên 3 lần nhận được vinh dự này: Ý có Shoe-Shine (1946), The Bicycle Thief (1948), và chia sẻ chung với Pháp một giải với bộ phim The Walls Of Malapaga (1949). Pháp có Monsieur Vincent (1948) và Forbidden Games (1952). Nhật có Rashomon (1950), Gate of Hell (1954), và Samurai, The Legend Of Mushashi (1955).

Từ năm 1956 đến nay, châu Âu gần như bá chủ hạng mục Oscar Phim nước ngoài hay nhất với 47 lần đoạt giải.

Ý là “bố già” của châu Âu với 27 lần đề cử và 13 lần đoạt giải. Tiếp sau là Pháp với kỷ lục 36 lần đề cử và 12 lần đoạt giải.

Nhật Bản là “trùm” ở châu Á với 12 lần đề cử và 4 lần đoạt giải, trong đó có 3 giải Oscar Danh dự.

Algeria là “vua” ở châu Phi với 5 lần được đề cử và đoạt giải 1 lần.

Liên Xô là “anh cả” của khối XHCN ở Đông Âu với 9 lần đề cử và 3 lần đoạt giải. Kể từ năm 1991 đến nay, các nước Nga (5 lần đề cử, được 1), Georgia và Kazakhstan (cùng 1 lần đề cử) là những nước tách ra từ Liên bang Xô Viết, được đề cử ở hạng mục này trong kỷ nguyên hậu Xô Viết.

3 huyền thoại của giải Oscar Phim nước ngoài: Federico Fellini (Ý),
Vittorio De Sica (Ý) và Ingmar Bergman (Thụy Điển)

Tây Đức 8 lần được đề cử, được 1. Còn Đông Đức chỉ được đề cử một lần duy nhất vào năm 1976. Kể từ 1990 đến nay, nước Đức thống nhất đã có thêm 9 đề cử, 2 lần được giải.

Tiệp Khắc có 6 lần được đề cử, 2 lần đoạt giải. Kể từ năm 1993 đến nay, khi chính thức được tách ra thành Cộng hòa Séc và Cộng hòa Slovakia, Cộng hòa Séc đã có thêm 3 lần đề cử, được 1.

Nam Tư được đề cử lần đầu tiên vào năm 1958 cho một bộ phim tiếng Ý, và thêm 5 lần khác cho các bộ phim nói tiếng Serbia-Croatia. Khi Liên bang Nam Tư bị tan rã vào đầu những năm 1990, các nước được tách ra là Macedonia và Bosnia & Herzegovina mỗi nước 1 lần được đề cử, trong đó Bosnia & Herzegovina đoạt giải Oscar năm 2001 với bộ phim phản chiến, No Man’s Land (Vùng đất không người).

Anh quốc có một ngành điện ảnh phát triển mạnh, nhưng do đại đa số phim đều sử dụng tiếng Anh nên không được tranh giải trong hạng mục này. Tuy nhiên trong biên niên sử Oscar Phim nước ngoài, có 2 phim được đề cử dưới ngọn cờ Vương quốc Anh, đó là những bộ phim nói tiếng xứ Wales.

Cộng đồng Hoa ngữ có 7 lần được đề cử: Trung Quốc 2 lần, Hồng Kông 2 lần và Đài Loan 3 lần, chiến thắng 1 lần với Ngọa hổ tàng long (2000).

Phim Paradise Now (2005) lúc đầu được đề cử và được trình bày trên website chính thức của Viện Hàn lâm với quốc tịch Palestine. Tuy nhiên, sau những cuộc phản đối của các nhóm ủng hộ Israel tại Mỹ, Viện Hàn lâm quyết định nêu danh nó như là một bộ phim được nộp từ “Lãnh thổ Palestine”, một động thái bị đạo diễn của bộ phim Hany Abu-Assad, chỉ trích dữ dội.

Dù các bộ phim được sản xuất bên trong nước Mỹ không có tư cách để tham gia hạng mục này, nhưng những phim nước ngoài được sản xuất tại các vùng lãnh thổ thuộc Mỹ, thì đủ tư cách. Vì thế Puerto Rico, một lãnh thổ ở vùng biển Caribbean (Trung Mỹ) chưa được hợp nhất vào Mỹ, được đề cử cho bộ phim What Happened To Santiago (1989).

Ấn Độ đã 3 lần được đề cử ở hạng mục này, tuy nhiên họ lại đoạt 3 Oscar khác ở những cá nhân kiệt xuất (không liên quan đến 3 phim Ấn Độ được đề cử): Một Oscar Danh dự Thành tựu trọn đời cho nhà làm phim danh tiếng Satyajit Ray (1991) và nhạc sĩ A.R.Rahman nhận liên tiếp 2 giải Oscar (Nhạc nền và Ca khúc) trong phim Slumdog Millionaire (2008).

Ở hạng mục Oscar Phim nước ngoài, đạo diễn Federico Fellini (Ý) lập kỷ lục 4 lần đoạt giải và 1 lần Oscar Danh dự Thành tựu trọn đời. Đạo diễn Vittorio De Sica (Ý) cũng 4 lần đoạt giải, nhưng trong đó 2 lần là Oscar Danh dự Special/ Honorary Award, giai đoạn 1947 – 1955. Xếp thứ ba với 3 lần đoạt giải là đạo diễn Thụy Điển Ingmar Bergman.

Điểm mặt anh tài vòng loại Oscar 2012

Bắt đầu từ 14/10/2011 kéo dài đến tận 13/1/2012, tại rạp Samuel Goldwyn ở Los Angeles, Viện Hàn lâm điện ảnh Mỹ chính thức chiếu lần lượt 63 phim (đại diện cho 63 nước trên thế giới) tham gia “vòng loại” Oscar. Chỉ có các thành viên do Viện Hàn lâm chỉ định mới được phép vào xem để bầu chọn.

Để xem trọn vẹn các phim tham gia, ủy ban của Viện Hàn lâm được chia thành 4 nhóm, được nhận biết bằng những màu sắc khác nhau: Đỏ, Xanh lục, Xanh dương và Trắng (Khát vọng Thăng Long của Việt Nam – tên tiếng Anh The Prince And The Pagoda – nằm trong nhóm màu Trắng, đã chiếu ngày 15/10 vừa qua). Mỗi màu có 16 phim, ngoại trừ nhóm màu Xanh lục có 15 phim (nhưng bao gồm cả bộ phim dài lê thê của Đài Loan). Để có đủ tư cách bầu chọn, các thành viên phải xem ít nhất 12 phim từ nhóm của họ hoặc nhóm khác.

Để tránh làm ngượng ngùng các ứng viên bị loại, quy định được thay đổi cách đây một vài năm, 6 bộ phim nhận được nhiều phiếu bầu nhất từ một ủy ban lớn hơn (thường là vài trăm thành viên) sẽ được bổ sung thêm bằng ba bộ phim được lựa chọn bởi Ban điều hành hạng mục Phim nước ngoài do Mark Johnson dẫn đầu. Sau đó, 9 bộ phim vào chung khảo sẽ được đánh giá bởi các nhóm nhỏ của Viện Hàn lâm được chọn riêng ở New York và Los Angeles, rồi loại dần xuống còn 5 ứng viên (Top 5), sẽ được công bố chính thức vào ngày 24/1/2012 cùng với các đề cử Oscar còn lại.

Mong chờ Trương Nghệ Mưu sẽ may mắn lần thứ 4 tại giải Oscar

Những ứng viên sáng giá

Le Havre của đạo diễn Aki Kaurismaki nằm trong số những phim tranh giải tại LHP Cannes tháng 5 vừa qua. Đó là bộ phim thú vị. Dù lấy bối cảnh ở Pháp, nhưng phim lại do Phần Lan đề cử, chủ yếu do quốc tịch của đạo diễn.

Ứng viên đến từ Vương quốc Anh là Patagonia – một bộ phim bi kịch nói tiếng Anh kiểu xứ Wales và tiếng Tây Ban Nha kể về hai cuộc hành trình song song tới Patagonia và xứ Wales.

Bộ phim cuối cùng được chiếu cho “những người tình nguyện dũng cảm” trong ủy ban của Viện Hàn lâm vào ngày 13/1/2012 sẽ là bộ phim cao bồi Aballay của Argentina. Sau đó là phim Morgen của Romania, một bộ phim chính kịch nói về tình bạn giữa một nhân viên bảo vệ và một người nhập cư bất hợp pháp.

Lịch trình ban đầu chủ yếu là các bộ phim được mong đợi và được bàn đến nhiều nhất gồm: Bộ phim đoạt giải Kịch bản tại Cannes, Footnote (Lời cuối) của Israel, và bộ phim được đánh giá rất cao của Iran, A Separation (Biệt ly). Cả hai đều được khen ngợi nhiều tại 2 LHP Telluride và Toronto.

Các bộ phim khác nổi tiếng hơn gồm: Superclasico (Siêu kinh điển), của Đan Mạch và bộ phim từng đoạt giải People’s Choice tại LHP Toronto Where Do We Go Now? (Giờ ta đi về đâu?), của Lebanon. Đó là một danh sách hùng hậu sẽ làm cuộc đua này trở nên gay cấn và làm Viện Hàn lâm hài lòng.

Những “anh tài” có độ dài “khủng”!

Một sự khác biệt lớn so với năm ngoái là thời lượng “khủng” của nhiều ứng viên năm nay. Dẫn đầu là bộ phim sử thi Warriors Of The Rainbow (Những chiến binh cầu vồng) dài… 4 giờ 24 phút của Đài Loan.

Once Upon A Time In Anatolia (Ngày xưa ở Anatolia), đại diện Thổ Nhĩ Kỳ do Nuri Bilge Ceylan đạo diễn – vừa đoạt giải Grand Prize tại Cannes 2010, và là bộ phim dài đứng hàng thứ hai với thời lượng 157 phút, ngang với ứng viên gây tranh cãi của Nga, Burnt By The Sun: Citadel (Mặt trời thiêu đốt: Thành trì) của Nikita Mikhalkov, phần tiếp theo của bộ phim đoạt giải Oscar năm 1995, Burnt By The Sun. Burnt By The Sun: Citadel đã gây một làn sóng tranh cãi ở chính quê hương, khi lãnh đạo ủy ban tuyển chọn của Nga yêu cầu Mikhalkov nên tự loại bộ phim của mình ra khỏi cuộc đua – vì thất bại về thương mại lẫn phê bình ở Nga. Tất nhiên Mikhalkov từ chối.

Nhiều ứng viên khác cũng có độ dài trên 2 tiếng rưỡi. Và được chờ đón nhất là bộ phim sử thi dài 145 phút của Trung Quốc, The Flowers Of War (Kim lăng thập tam thoa), do Trương Nghệ Mưu đạo diễn, ngôi sao đoạt Oscar năm ngoái Christian Bale thủ vai chính.

Ai sẽ là “ngựa về ngược”?

Albani lần đầu tiên tham gia giải Oscar với Amnesty (Ân xá), một bộ phim gợi dục của đạo diễn Bujar Alimani, sẽ được chiếu vào gần cuối cuộc tranh giải.

Các ứng viên khác đáng chú ý là Beyond (Phía bên kia) của Thụy Điển, bộ phim đầu tay do nữ diễn viên Pernilla August làm đạo diễn, cô nổi tiếng khi đóng trong các bộ phim của đạo diễn huyền thoại Ingmar Bergman – gồm cả bộ phim đoạt giải Oscar Fanny And Alexander.

Ngoài ra cũng không thể không nhắc tới bộ phim sâu sắc đã đoạt giải Tuần lễ phê bình quốc tế tại LHP Venice, The Girl With The Dragon Tattoo (Cô gái với hình xăm rồng) do Noomi Rapace thủ vai chính. Hay bộ phim khiêu vũ 3D của Đức, đạo diễn Wim Wenders, Pina; Miss Bala, phim của Mexico khá ăn khách tại Cannes vừa rồi; Declaration Of War (Tuyên chiến), của Pháp hay Attenberg của Hy Lạp.

Hai bộ phim Terraferma của Ý và Black Bread (Bánh mì đen) của Tây Ban Nha sẽ là những ứng viên gây ngạc nhiên về khả năng được chú ý nhiều hơn so với các bộ phim tranh giải tại Cannes vừa rồi của 2 đạo diễn Nanni Moretti và Pedro Almodovar.

Ứng viên của Cộng hòa Séc, Alois Nebel nổi bật, vì đây là một trong hai bộ phim hoạt hình duy nhất của vòng loại Oscar – bộ phim còn lại là Tatsumi của Singapore. Nó cũng đủ tư cách tham dự hạng mục Phim truyện hoạt hình (Best Animated), nếu được nộp trước ngày 1/11/2011. Giới làm phim hoạt hình đang hy vọng điều này, vì nó sẽ làm tăng cơ hội đẩy số đề cử của hạng mục Phim truyện hoạt hình lên 5 (mọi năm chỉ có 3 đề cử. Năm nay, theo quy định, nếu có ít nhất 16 phim truyện hoạt hình đủ tư cách tham gia, thì hạng mục này sẽ được tăng lên 5 đề cử).

Thứ tự và ngày chiếu của các ứng viên được sắp xếp một cách ngẫu nhiên, hoàn toàn không ảnh hưởng gì đến kết quả chung cuộc. Như phim đoạt giải năm ngoái, In A Better World (Đan Mạch), là một trong những bộ phim cuối cùng được chiếu vào thời điểm tháng 1. Còn bộ phim đoạt giải năm 2008, Depatures (Nhật), là một trong những bộ phim đầu tiên được chiếu vào thời điểm tháng 10. Do đó khó mà nói được chiếu đầu hay chiếu cuối sẽ có lợi thế.

Bá Vũ

Thethaovanhoa.vn