Có thể là cấu trúc tin,bài hoặc có thể là gánh nặng rơi vào từ ngữ hoặc có thể tìm một biện pháp thay thế tạm thời …

Trường hợp bài báo ” Sự thật về vấn đề nhà ở của đồng chí Tô Duy ” trên báo Quân đội nhân dân (QĐND) ngày 22/7/1987 là một ví dụ về sự kiên trì để vượt ngưỡng. Bài báo được viết ngày 15/1/1987 (ngày nộp bản thảo). Ngày 1/4/1987  tổng biên tập gặp phóng viên gợi ý viết thư riêng cho một số đồng chí lãnh đạo và hội đồng bầu cử Quốc hội vì ông Tô Duy được giới thiệu ứng cử đại biểu. Ngày 9/4/1987 đăng ” nhắn tin ” . Và mãi đến ngày 22/7/1987 bài báo mới được công bố. Một tuần sau,ngày 30/4/1987 Ban Bí thư Trung ương Đảng triệu tập cuộc họp đối chất giữa đương sự với báo Quân đội nhân dân có sự tham gia của các cơ quan Đảng và Quân đội. Cho đến năm sau, ngày 5/3/1988 Ban Bí thư mới chính thức cho ý kiến về việc này. Như vậy bài báo phải hơn 7 tháng mới được đăng kể từ ngày nộp bản thảo với 5 lần viết đi viết lại và còn phải qua kiện cáo.Và cũng phải hơn 7 tháng kể từ ngày đăng sinh mệnh bài báo mới được khẳng định. Bài báo được đăng là nhờ ở biện pháp thay thế tạm thời : ” Nhắn tin ” để tranh thủ dư luận và cũng để công khai hóa sự việc qua đó mà bài báo có thể được công bố sớm hơn. Phóng viên đã đề nghị tổng biên tập cho đăng mục nhắn tin chưa đến 100 chữ thay vì bài báo hàng nghìn chữ.: ” Tòa soạn báo QĐND đã nhận được nhiều đơn thư và tài liệu của một số cán bộ và công nhân viên cơ quan Trọng tài kinh tế nhà nước phản ánh việc đồng chí Tô Duy, Chủ tịch Trọng tài kinh tế nhà nước sử dụng quá nhiều diện tích nhà ở và sử dụng quỹ công sai tiêu chuẩn quy định, tòa soạn báo QĐND đã chuyển những tài liệu này đến các cơ quan chức năng có thẩm quyền xem xét giải quyết. “
Tác động của Nhắn tin vượt ra ngoài dự kiến. Các cơ quan chức năng đã tiến hành khẩn trương kiểm tra vụ việc và xác nhận nhắn tin của báo QĐND đã phản ánh đúng.Vì thế bài báo được đăng vào ngày 22/7/1987. Đây quả là một sự thông minh và sự từng trải kinh nghiệm của một nhà báo. Sự việc tưởng chừng như phải dừng trước Ngưỡng mà chỉ nhờ một nhắn tin ngắn gọn đã vượt qua một cách an toàn.

Những dòng Nhắn tin đó là một siêu ngôn ngữ.

Chúng ta có thể đưa thêm một thực tế báo chí nữa để làm rõ luận điểm trên.Vào những năm đầu của thập niên 70 của thế kỷ trước, xã Cẩm Bình thuộc huyện Cẩm Xuyên tỉnh Hà Tĩnh là xã đầu tiên được giải thưởng UNESCO về giáo dục.Bài báo ” Về Cẩm Bình ” đăng trên báo Nhân Dân cũng là một sáng tạo trong cái khung của Ngưỡng quy định.Theo nhận thức thông thường ( Ngưỡng ) thì nguyên nhân đầu tiên của thành tích là ở sự lãnh đạo của Đảng mà ở đây là Đảng ủy xã. Song,khi thâm nhập thực tế,nhà báo thấy công đầu thuộc về người dạy. Trước thực trạng đó nếu khẳng định theo cuộc sống thì không tôn trọng Ngưỡng ( nhận thức ) mà trái lại thì không phản ánh đúng sự vận động của sự kiện. Cuối cùng nhà báo chọn cách viết với đại từ nghi vấn phiếm định “Chăng”. Ta có câu mở đầu cho từng đoạn trong bài như sau: Đoạn đầu;” Có thể hiểu Cẩm Bình từ người giáo viên chăng?”. Đoạn hai :”Có thể hiểu Cẩm Bình từ Đảng ủy chăng?”  Đoạn kết: “Có thể hiểu Cẩm Bình từ nhân dân chăng?”. Đọc xong bài báo ấn tượng đem lại chính là công lao của các thầy cô giáo. Ta thấy cấu trúc của bài và đại từ nghi vấn phiếm định ” Chăng” là một siêu ngôn ngữ.

Đặc tính đồng hành của siêu ngôn ngữ với ” ngưỡng”

Trong thực tế khung quy định của Ngưỡng buộc phải có “siêu ngôn ngữ”  tương ứng. Những dẫn chứng nêu ở trên đã nói rõ điều này. Chúng ta càng nhận rõ đặc tính này ở tính chất “biến động” của Ngưỡng. Ngưỡng bao giờ cũng phản ánh tình hình cụ thể. Mà cái cụ thể thì luôn luôn biến đổi. Cho nên Ngưỡng vừa là “Cái khách quan” vừa là “Cái biến động”.

Ngưỡng là sản phẩm của một thời, của một “không gian–thời gian” nhất định. Khi những điều kiện tạo ra nó thay đổi tất phải có một Ngưỡng khác phù hợp với những điều kiện mới . Và tất nhiên một siêu ngôn ngữ tương ứng xuất hiện. Khung quy định của Ngưỡng do việc xác định Ngưỡng mà có. Khung đó hợp lý hay không phụ thuộc vào năng lực xác định Ngưỡng của nhà báo. Công việc này không đơn giản vì sự biến động của Ngưỡng rất phức tạp. Ta thấy có sự kiện hôm nay là Ngưỡng nhưng ngày mai lại không phải là Ngưỡng. Ở địa phương này là Ngưỡng nhưng ở địa phương khác lại không phải thế. Biết bao nhiêu sự kiện chính trị,văn hóa, xã hội từ sau đổi mới đã có một cái nhìn không như trước nữa. Nó đòi hỏi trình độ phân tích lý giải, sự cân nhắc đến mọi điều, mọi khía cạnh Cần và Đủ.

Nguyễn Tri Niên