Những thành công của chương trình

Trong những năm qua, mặc dù bối cảnh quốc tế và trong nước có những diễn biến phức tạp nhưng trên bình diện chung, chương trình phát thanh thời sự (CTPTTS ) của Đài các tỉnh đã làm tốt vai trò, trách nhiệm là cơ quan ngôn luận của Đảng bộ và chính quyền cấp tỉnh, là diễn đàn tin cậy của nhân dân ở địa phương. Chương trình luôn bám sát định hướng chính trị của tỉnh và thành phố, đồng thời thể hiện được tính địa phương cao. Chương trình đã phản ánh khá đậm nét trên các lĩnh vực kinh tế,văn hóa xã hội của địa phương; thực hiện tốt chức năng giáo dục, góp phần nâng cao trình độ hiểu biết cho người dân. Nội dung chương trình đã góp phần đáng kể vào việc cổ vũ động viên những nhân tố tích cực, những điển hình tiên tiến, kịp thời nêu gương người tốt việc tốt… Bên cạnh đó, chương trình còn tuyên truyền hiệu quả các sự kiện trọng đại của đất nước, phản ánh khái quát những vấn đề thời sự quốc tế nổi bật vừa diễn ra.

Chương trình đã sử dụng một số thể loại mũi nhọn của phát thanh, đặc biệt là thể loại tin tức. Trong các chương trình, tin chiếm tỷ lệ áp đảo lên tới 87,78%, trong đó tin của Đài Phát thanh – truyền hình (PT-TH ) Hà Nội là 94,24%, của Đài PT-TH Quảng Ninh là 89,34%, của Đài PT-TH Hòa Bình là 79,77%. Một số chương trình sử dụng tương đối phong phú các hình thức tiết mục, với nhiều hình thức đa dạng. Đặc biệt, chương trình của Đài PT-TH Hòa Bình rất chú trọng xây dựng các tiết mục ngắn hạn và dài hạn, phát sóng khá đều đặn vào các ngày trong tuần.

Nhiều bài viết trong chương trình có khai thác sử dụng lời nói của nhân vật, nhiều ca khúc minh họa có chọn lọc, kết cấu chương trình tương đối ổn định. Các CTPTTS của Đài các tỉnh (ĐCT) đang sở hữu một hệ thống phương tiện kỹ thuật tương đối hiện đại. Chương trình bước đầu áp dụng thành công phương thức phát thanh trực tiếp vào quy trình sản xuất, kết cấu chương trình tương đối ổn định, thời lượng và thời điểm phát sóng tương đối hợp lý…

Nguyên nhân của những thành công: CTPTTS luôn bám sát tôn chỉ, mục đích, chức năng, nhiệm vụ được giao; luôn nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện của lãnh đạo đài về nhiều mặt; phóng viên, biên tập viên là người địa phương nên có sự hiểu biết sâu về công chúng thính giả; chất lượng nhà báo phát thanh ngày càng được nâng lên; xây dựng được mạng lưới cộng tác viên đông đảo từ cơ sở.

Những hạn chế của chương trình

Nhìn chung, nội dung CTPTTS của ĐCT chưa phản ánh đồng đều trên các lĩnh vực của đời sống. Có thể nhận thấy điều này qua Biểu đồ 1: Các lĩnh vực phản ánh của các dạng bài trong CTPTTS dưới đây:

Bên cạnh đó, tỷ lệ tin lễ tân, hội nghị trong CTPTTS của 3 đài khảo sát chiếm tỷ lệ tương đối cao. Trong khi, người viết các dạng tin này thường lệ thuộc vào văn bản, báo cáo, dẫn đến phong cách viết giống nhau: tin dài, nhiều số liệu, nội dung chung chung, thiếu tính sáng tạo, thiếu hơi thở cuộc sống.

Các chương trình còn thiếu những tin bài đấu tranh, phê bình; những tác phẩm thông tin chiều sâu, những đề tài mang tính phát hiện. Kết quả khảo sát trong 285 bài viết cho thấy, trong các chương trình có sự chênh lệch rất lớn giữa các thể loại: dạng bài phản ánh chiếm 82,1%, bài phóng sự chiếm 15,1%, bài phỏng vấn chiếm 2,8%. Tỷ lệ cụ thể của 3 đài xem Biểu đồ2:

Về hình thức, mức độ sử dụng thể loại trong các chương trình chưa thật sự phong phú và đồng đều; cơ cấu giọng đọc chưa hợp lý, chưa đa dạng về tiếng nói; quá trình đọc còn mắc nhiều lỗi; chưa khai thác và sử dụng hiệu quả tiếng nói của nhân vật, chưa khai thác tốt các chất liệu âm thanh tổng hợp, chưa áp dụng triệt để nguyên tắc viết cho người nghe, chưa coi trọng lời dẫn trong chương trình.

Ngoài ra, chương trình chưa khai thác tốt thế mạnh của thông tin thời sự, chưa chuẩn hóa phương thức phát thanh trực tiếp, chưa làm chủ được nguồn tin, kết cấu chương trình chưa thống nhất và còn đơn điệu.

Nguyên nhân của những hạn chế: Nhận thức chưa đầy đủ về vị trí của chương trình trên sóng phát thanh; thụ động trong chỉ đạo nguồn tin; sự thiếu hụt về đội ngũ nhà báo, nhất là nhà báo có trình độ cao; tính năng động, sáng tạo của phóng viên, biên tập viên chưa cao; chưa nắm bắt được nhu cầu của thính giả.

Những vấn đề đặt ra với chương trình trong bối cảnh đổi mới

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, đời sống báo chí ngày càng phát triển sôi động, vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với các cơ quan báo chí. Trong bối cảnh đó, CTPTTS của ĐCT chịu tác động không nhỏ của các yếu tố khách quan và chủ quan, đó là những tác động của toàn cầu hóa, tác động do sự phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ, tác động của chiến lược phát triển thông tin đến năm 2020 của Nhà nước, ĐCT trong bối cảnh cạnh tranh để phát triển, nhu cầu phát triển của ĐCT, những đòi hỏi của thính giả địa phương… Vì vậy, nếu CTPTTS của ĐCTkhông đổi mới, nội dung không hay, hình thức  không hấp dẫn, phương thức sản xuất không linh hoạt, tốc độ truyền tải thông tin không nhanh hơn truyền hình, báo mạng điện tử hoặc những ấn phẩm báo chí ở địa phương thì khó thu hút được sự quan tâm đón nghe của thính giả.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Trường