Đây là thao tác quan trọng song ít được chia sẻ, lý do là không ít phóng viên giữ bí quyết nghề nghiệp riêng, ít muốn chia sẻ. Lý do nữa là không dễ để nâng tầm phóng sự nếu phóng viên không tạm rời xa chi tiết mà có cái nhìn rộng hơn, khái quát vấn đề mình phản ánh trong mối tương quan với lĩnh vực, với phạm vi địa lý ( tỉnh, cả nước), với tình hình thời sự trong nước và quốc tế dựa trên “ phông kiến thức” sẵn có của mình. Để sử dụng tốt thao tác này đòi hỏi lao động quá khứ của phóng viên, tức là lượng tri thức được tích lũy và sự nhạy bén nghề nghiệp.

Việc phát hiện sợi dây liên hệ giữa cái cụ thể với cái tổng thể, cái của địa phương với tác dụng tuyên truyền toàn quốc, cái chi tiết trong lịch sử và sợi dây tác dụng trong hiện tại v.v. không phải tự nhiên có mà là kết quả của quá trình rèn luyện tư duy, sự nhạy bén trong tư duy. Giống như “ dao càng mài càng sắc”, phóng viên càng sử dụng tốt thao tác này sẽ trưởng thành, và trong nhiều trường hợp, tầm vóc nghề nghiệp của phóng viên hơn nhau cũng là ở chi tiết cuối cùng quan trọng này. Rất nhiều phóng viên trẻ nhanh nhạy, phát hiện nhiều đề tài hay nhưng thiếu kinh nghiệm trong thao tác này dẫn đến phóng sự chưa hấp dẫn, chưa hay, rất đáng tiếc.

Nâng tầm ở đây không phải nhằm làm cho phóng sự quan trọng hóa, ngược lại đó là việc liên hệ giữa sự việc đơn lẻ mà phóng sự đề cập với bối cảnh, với tổng thể, là quan hệ giữa cái riêng và cái chung, qua đó, vấn đề phóng sự phản ánh không dừng lại ở một địa phương, lĩnh vực mà hướng đến trở thành mối quan tâm của số đông và đây cũng là thủ pháp làm cho phóng sự thực hiện đúng tính chất báo chí của mình. Thao tác này thường dùng ở phần kết của phóng sự ngắn.

Qua ví dụ sau đây sẽ sáng rõ hơn về thủ pháp mà trong chuyện “bếp núc” nghề nghiệp gọi là thao tác nâng tầm của phóng sự ngắn.

Phóng sự Chung cư liệu có an cư phản ánh sự xuống cấp của khu nhà dành cho công nhân.

Thao tác nâng tầm ở phần kết là : Trong 30 năm qua, những công nhân nơi này đã đóng góp tích cực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của một thị xã công nghiệp. Trong khi đó họ vẫn chưa thể an cư tại chính nơi ở của mình. Đây là dạng mâu thuẫn, là quan hệ giữa một khu nhà ở một địa phương với một vấn đề lớn hơn, chăm lo cho đời sống của chính những người công nhân đang đóng góp cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nói cách khác phóng sự đặt ra vấn đề: Những công nhân đóng góp cho sự phát triển của xã hội nhưng chính họ lại chưa nhận được sự quan tâm.

Phóng sự Làng nhặng và nhà máy chết phản ánh dự án nhà máy xử lý chất thải trị giá 34 tỷ đồng được đầu tư nhưng không hiệu quả, nhà máy đóng cửa, máy móc han gỉ, rác thải không được xử lý gây ô nhiễm.

Thao tác nâng tầm ở phần kết là: Trong khi Chính phủ đang chỉ đạo quản lý chặt chẽ chi tiêu công, khi nền kinh tế đang bị tác động của suy thoái kinh tế thế giới, từng đồng vốn chi cho đầu tư phát triển đều đáng quý thì dự án với hàng chục tỷ đồng lãng phí này thực sự là bài học đắt giá về công tác quản lý đầu tư. Cách kết này là liên hệ giữa cái cá biệt với tổng thể, giữa sự việc đơn lẻ mà phóng sự đề cập với tình hình thời sự đang diễn ra ở thời điểm phản ánh. Cách kết như vậy mang lại giá trị thông tin cao, tính định hướng báo chí của tác phẩm và cũng thể hiện rõ nhãn quan báo chí của nhà báo.

Qua những ví dụ trên phần nào đã giải thích về một trong những thủ pháp nghề nghiệp mà các phóng viên sử dụng khi kết thúc tác phẩm phóng sự ngắn truyền hình, nói cách khác là việc nâng tầm của phóng sự ngắn.
VĂN ĐỒNG